Vorige week was een heel stille week voor me. In Lievelde deed ik een vipassana retraite geleid door Jotika Hermsen en Joost van den Heuvel Rijnders. Vipassana is een boeddhistische meditatie traditie die stoelt op het ontwikkelen van de juiste concentratie en het trainen van opmerkzaamheid.
En dat doe je door te mediteren. Afwisselend een zitmeditatie van 45 minuten en een loopmeditatie van 45 minuten. De hele dag door, van ’s ochtends half zeven tot ’s avond tien uur.
Er waren zo’n dertig deelnemers, onderling wordt er tijdens deze week niet gesproken. Maar elke dag heb je wel een persoonlijk gesprekje van tien minuten met één van de begeleiders. ’s Avonds is er een “dhamma talk” door Joost of Jotika. En zo’n dhamma talk gaat over de ervaringen van de mediterenden geïllustreerd door boeddhistische principes.
Er is lijden “dukha”, Alles is vergankelijk, niets is blijvend “anicca”, en iets moeilijker te vatten is het concept “anatta” of zelfloosheid. Het is bijzonder om te merken dat deze boeddhistische principes voor jezelf beginnen te leven tijdens zo’n stille week. Je zit daar, hoewel in de groep, echt met jezelf. Met je eigen piekergedachten, herinneringen en fantasieën, door sombere en gelukkige momenten. En ook met pijn. Iedereen ervaart pijn tijdens het zitten, de één in de rug, de ander in de nek of schouders, knieën of benen… Bij mij deden na verloop van tijd mijn heupen enorm veel pijn.
“Zonder pijn geen wijsheid” zei Jotika ons. Maar hoe ga je daar mee om als je probeert stil te zitten… uur in, uur uit. “Probeer gewoon je grenzen een klein beetje op te rekken. De pijn die je nu voelt is vast geen pijn waar je dood van gaat want zodra je je beent verlegt is het al minder en aan het eind van de meditatie sta je zo weer op om naar de eetzaal te lopen.” “En daar voel ik vooral de honger in mijn buik” dacht ik toen. Dus train je je in opmerkzaamheid en verken je de pijn.
Dan blijkt dat de pijn het ene moment erger is dan het andere. Dat ik de pijn kan onderzoeken. Dat als ik heel mild de aandacht richt en ononderbroken bij de pijn in mijn heup kan blijven, dat deze pijn draaglijk wordt. Soms komt er een gedachte en dwaal ik af maar dan is meteen de pijn weer op de voorgrond en brengt me terug in het moment. Wanneer ik langer bij de pijn blijf merk ik hoe ik me meer in het algemeen tot “pijn” verhoud.
“Er is lijden“… er is vooral pijn in mijn heup, en ik zie hoe ik daar mee omga, hoe ik bang ben voor de pijn, hoe ik bang ben ook voor de pijn die komen gaat. Hoe dapper ik ben, of juist niet. Hoe sterk ik wel of niet ben. Maar ook of ik hier met mildheid en meer acceptatie mee om kan gaan. En dan heel soms verdwijnt de pijn even. Ik zie… er is wijsheid, in de pijn… in het onderzoek naar deze pijn.
Er is pijn in mijn heup… maar daar gaat deze pijn niet over. Dit gaat over hoe ik me mentaal tot pijn verhoud. Dit gaat over mijzelf.
Dit was mijn tweede stilte retraite. En in geen vergelijking stonden de ervaringen van deze week tot de retraite die ik vorig jaar deed. “Elk moment is anders niets blijft hetzelfde… ” hoor ik de boeddhistische leraren zeggen.
Mindfulness put uit de boeddhistische traditie en met name uit de vipassana beoefening. Het is niet makkelijk om de retraite te doen, je breekt abrupt met zoveel dagelijkse gewoontes. Maar tijdens zo’n week zijn er ook veel mooie en inzichtgevende momenten en ondersteunende factoren. Goede begeleiding is belangrijk en het is heel helpend om samen te mediteren in de groep. Er wordt niet gesproken maar het biedt steun als je andere mensen om je heen ziet mediteren en dan blijkt dat lang niet iedereen het makkelijk heeft. Deze week heeft mijn eigen mindfulness beoefening verdiept, hier is nog veel meer te verkennen. Ik kijk uit naar een volgende retraite in 2010.
De website van Joost van de Heuvel Rijnders http://www.inzichtmeditatie.com
De website van Jotika Hermsen http://www.sanghametta.nl
Stichting Inzicht Meditatie http://www.simsara.nl
De quote in de titel: “Onze mooiste ervaringen zijn onze stilste momenten” is van Nietsche